O lugar da adivinhação nas reflexões de Cícero sobre a religião romana: 'divinatio' entre 'religio' e 'superstitio'

Autores

  • Maria Emilia Cairo Universidad Nacional de La Plata (Argentina)Conicet (Argentina)

DOI:

https://doi.org/10.17648/rom.v0i13.20801

Palavras-chave:

De natura deorum, De divinatione, De fato, Divinatio, Religio, Superstitio

Resumo

Como já se observou, nos textos de Cícero se registra pela primeira vez o emprego da palavra divinatio como termo que se refere ao conjunto de rituais adivinhatórios. Neste trabalho, indagaremos qual é o seu emprego e que valoração recebe em De natura deorum, em De fato e em De divinatione. Desse modo, analisaremos em particular que lugar ocupa na oposição entre religio (entendida como o conjunto de práticas adequadas para levar adiante o cultus deorum) e superstitio (sua contraparte negativa, caracterizada por uma crença desmedida e irracional).

Downloads

Não há dados estatísticos.

Referências

Documentação textual

CICERO. The nature of the gods. Translated by P. G. Walsh. Oxford: Oxford University Press, 1997.

CICERO. On divination. Book 1. Translated by D. Wardle. Oxford: Oxford University Press, 2006.

M. TULLII CICERONIS. De natura deorum libri tres. Introduction by Joseph B. Mayor. Cambridge: Cambridge University Press, 2009. v. 1.

M. TULLII CICERONIS. De natura deorum libri tres. Introduction by Joseph B. Mayor. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. v. II.

M. TULLII CICERONIS. De natura deorum libri tres. Introduction by Joseph B. Mayor. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. v. III.

M. TULLII CICERONIS. De divinatione libri tres. Libri De fato quae manserunt. Leipzig: B. G. Teubner, 1915.

M. TULLII CICERONIS. De divinatione libri duo. Edition by Arthur Stanley Pease. Urbana: The University of Illinois, 1920.

M. TULLII CICERONIS. De natura deorum. Liber primus. Edition by Arthur Stanley Pease. Cambridge: Harvard University Press, 1955.

M. TULLII CICERONIS. De natura deorum. Libri secundus et tertius. Edition by Arthur Stanley Pease. Cambridge: Harvard University Press, 1958.

M. TULLIUS CICERO. Über das Schicksal / De fato. Edition by Karl Bayer. Berlin: De Gruyter, 2013.

M. TERENTIUS VARRO. Antiquitates Rerum Divinarum I: Die Fragmente; 2: Komentar. Edition by Burkhart Cardauns. Wiesbaden: De Gruyter, 1976.

Obras de apoio

BEARD, M. Cicero and Divination: the formation of a Latin discourse. Journal of Roman Studies, n. 76, p. 33-46, 1986.

BEARD, M.; NORTH, J.; PRICE, S. Religions of Rome: a history. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.

BENVENISTE, E. Le vocabulaire des institutions indo-européennes: pouvoir, droit, religion. Paris: Éditions de Minuit, 1969. v. 2.

LINDERSKI, J. Cicero and Roman divination. La parola del passato, n. 37, f. 202, p. 12-38, 1982.

LISDORF, A. The dissemination of divination in Roman Republican times: a cognitive approach. Copenhague: Det Humanistiske Fakultet, Københavns Universitet, 2007.

MARWEDE, D. P. A commentary on Cicero’s De Fato. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1984.

MOATTI, C. The birth of critical thinking in Republican Rome. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.

RÜPKE, J. Religion of the Romans. Cambridge-Malden: Polity Press, 2009.

RÜPKE, J. Religion in Republican Rome: rationalization and ritual change. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2012.

SACHOT, M. Religio/superstitio: historique d’une subversion et d’un retournement. Revue de l’Histoire des Religions, n. 208.4, p. 355-394, 1991.

SANTANGELO, F. Divination, prediction and the end of the Roman Republic. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.

SCHOFIELD, M. Cicero for and against divination. Journal of Roman Studies, n. 76, p. 47-65, 1986.

SHORT, R. G. Religion in Cicero. Cambridge: Harvard University Press, 2013.

STRIKER, G. Cicero and Greek Philosophy. Harvard Studies in Classical Philology, n. 97, p. 53-61, 1995.

TROIANI, L. La religione e Cicerone. Rivista storica italiana, n. 96, p. 920-952, 1984.

Arquivos adicionais

Publicado

30-06-2019

Como Citar

CAIRO, Maria Emilia. O lugar da adivinhação nas reflexões de Cícero sobre a religião romana: ’divinatio’ entre ’religio’ e ’superstitio’. Romanitas - Revista de Estudos Grecolatinos, [S. l.], n. 13, p. 33–45, 2019. DOI: 10.17648/rom.v0i13.20801. Disponível em: https://periodicos.ufes.br/romanitas/article/view/20801. Acesso em: 25 abr. 2024.

Edição

Seção

Dossiê: A República Romana: cultura e sociedade